Als Roel in zijn pubertijd zit maakt hij tweemaal een scheiding van zijn ouders mee. “De eerste keer dat mijn ouders gingen scheiden was ik twaalf. Ze zijn weer bij elkaar gekomen en op mijn vijftiende weer uit elkaar gegaan ” vertelt Roel me in een Amersfoortse koffietent. “Ik voelde niks meer en keerde me naar binnen.” De nu 34-jarige Roel heeft het verdriet wat hij in die tijd voelde lange tijd weggestopt, tot hij tijdens een trektocht door Zweden ineens in een ademcirkel belandde. “Terwijl ik daar lag te ademen zag ik flitsen van mijn vader en voelde ik heel veel verdriet. Ik schreeuwde het uit. Een man die naast me zat (en al veel ervaring had met ademcirkels) legde zijn hand op mijn enkel. Dat gebaar voelde als een rots in de branding. Hierdoor lukte het me om mijn verdriet aan te kijken. Toen ik na de cirkel weer rechtop kwam, viel er ineens een geopende dennenappel in mijn hand. Alsof er iets in mij geopend was.”
Heb je het er weleens met je ouders over gehad hoe jij de scheiding in die tijd hebt ervaren?
“Met mijn moeder wel, met mijn vader niet bewust, al is het weleens ter sprake gekomen. Mijn vader en ik zagen elkaar de afgelopen tien jaar alleen tijdens de familieavond met kerst. Tijdens één van onze gesprekken, zo’n tien jaar geleden, verweten we elkaar veel. Inmiddels is de relatie met mijn vader, na veel innerlijk werk, verbeterd. Mijn vader is van Indonesische komaf en is op zijn achtste als oudste van een gezin met zes kinderen naar Nederland geëmigreerd. Hierdoor heeft hij altijd veel verantwoordelijkheid gevoeld om voor zijn broers en zussen te zorgen. Mijn vader heeft –net als iedereen– een emotionele rugzak. Door het aankijken van mijn eigen pijnstukken, ben ik gaan realiseren dat mijn vader de perfecte vader is. Als hij er namelijk niet was geweest, was ik er niet geweest. Ik heb niet langer de wens een andere vader gehad te hebben. Ik heb ontdekt dat ik voor echte verandering alleen maar naar mezelf kan kijken.”
Hoe uit verandering zich in jouw leven?
“In het begin vond ik het doodeng om te veranderen. Hoewel ik tijdens mijn vwo al wist dat ik Civiele Techniek in Delft wilde studeren, besloot ik me, uit angst voor het onbekende, in te schrijven voor Technische Bedrijfskunde in Eindhoven. Als geboren en getogen Venlonaar was dat immers dichter bij huis. Na twee jaar begon er toch iets te wringen en besloot ik alsnog die stap te maken, wat blijdschap met zich meebracht, omdat ik eindelijk voor mezelf durfde te kiezen. In Delft begon ik te ontdooien en vond ik steeds meer moed om dingen te ondernemen. In die tijd ontdekte ik ook dat ik –ondanks mijn technische achtergrond– heel veel voldoening haalde uit verbinding met mensen. Met het geld dat ik verdiende als programmeur, ben ik opleidingen gaan volgen tot wildernisgids, ademcoach en familieopstellingen. Die laatste opleiding deed ik niet met de intentie om anderen daarin te begeleiden, maar om meer te weten te komen over het leven.”
“Hoe meer ik mijn ouders een plek weet te geven in mijn hart, hoe dankbaarder ik me voel.”
Wat voor inzichten hebben die verschillende opleidingen jou zoal gebracht?
“In de opleiding tot ademcoach heb ik geleerd om alles wat ik als kind heb ervaren ruimte te geven en te doorvoelen. Hoe meer je je eigen pijnstukken aankijkt, loslaat en integreert, hoe meer er overblijft waar je gelukkig van wordt. Veel menselijk gedrag wordt namelijk aangestuurd door pijn, veelal ontstaan in de eerste jaren van je leven. De mate van afwezigheid en/of behoeftigheid van je ouders creëert een impact die je de rest van je leven met je meedraagt.”
Hebben die inzichten je kijk op de relatie met je ouders veranderd?
“Met de kennis van nu kijk ik wel anders tegen de scheiding van mijn ouders aan. Hoewel het pijnlijk was, heeft het me een enorme voedingsbodem gegeven voor groei. Ik besef me steeds meer dat mijn ouders mijn perfecte ouders zijn en probeer ze minder te veroordelen. Dingen die ik in hen afwijs, wijs ik onbewust namelijk ook in mezelf af. Mijn ouders zijn ook mensen en ik ben ze juist heel erg dankbaar dat ze het leven aan mij hebben doorgegeven. Hoe meer ik mijn ouders een plek weet te geven in mijn hart, hoe dankbaarder ik me voel.”
Als veel menselijk gedrag wordt aangestuurd door pijn dat afkomstig is uit onze allereerste kinderjaren, kunnen we het onszelf dan wel kwalijk nemen dat we dat gedrag vertonen?
“De kunst van nu is om van overleven naar leven te gaan. De tijd van het jagen en verzamelen ligt achter ons. Deze tijd kunnen we dus benutten door met een machete en verbandtrommel naar onze binnenwereld te gaan en onze innerlijke problemen aan te pakken. Dat is misschien niet leuk, maar levert wel heel veel op. Veel volwassenen zijn namelijk emotioneel helemaal niet volwassen. Wij mensen leven veelal vanuit overtuigingen, conditioneringen en pijnstukken die we puur vanuit liefde en loyaliteit hebben overgenomen van onze ouders. Simpelweg om erbij te horen en door hun gezien te worden. Wij mensen horen namelijk graag ergens bij. Als kind is dat van levensbelang, omdat een kind dat nergens bij hoort niet overleeft. Kinderen passen zich dus voortdurend aan uit angst om verstoten te worden. Waar dat aangeleerde gedrag vroeger nuttig was, is die nu vooral belastend. Wanneer we ons als volwassene namelijk nog steeds laten leiden door onze kindstukken –pijn en onderdrukte emoties uit onze kindertijd– belemmeren we onszelf enorm in het leven. Emotioneel volwassen worden begint met het doorzien van die kindstukken en het integreren daarvan.”
“Verwondering over het feit dat ik leef overkomt me steeds vaker.”
Hoe werkt dat in de praktijk: het integreren van je kindstukken?
“Dat kan op verschillende manieren. Het volgen van een familieopstelling kan daarbij helpen. Bij een familieopstelling wordt je familie nagebootst aan de hand van representanten, die door de begeleider uitgenodigd worden om een plek in de ruimte te zoeken. Uit de onderlinge dynamiek die tussen de personen ontstaat, kunnen aloude trauma’s en familiepatronen worden afgeleid. Door tijdens zo’n opstelling je eigen gevoel te onderzoeken en te verwelkomen kom je tot verrassende inzichten. Waarom dat zo werkt, weet echter niemand. Het niet-weten is een hoeksteen van familieopstellingen.”
Als ik het goed begrijp werkt zo’n opstelling dus puur gevoelsmatig. Is je gevoel altijd een goede raadgever?
“Wanneer je je niet laat leiden door je pijnlichaam (het geheel van al je trauma’s) en daadwerkelijk in contact staat met je gevoel, kan je gevoel zeker een wijze raadgever zijn. Toen ik mijn opleiding Familieopstellingen had afgerond, werd mij gevraagd of ik een vervolgopleiding wilde gaan doen om zo anderen op te leiden en te faciliteren in het geven van familieopstellingen bij het Instituut voor Systemisch Werk. Dat zou echter betekenen dat ik van Rotterdam (waar ik toen woonde) naar de andere kant van het land zou moeten. Aangezien ik niet wilde verhuizen naar een vaste plek, zocht ik naar camperbusjes om in te wonen. Na wat bezichtigingen had ik een bus op het oog. Omdat ik toch nog twijfelde, deed ik een keuzeopstelling. Ik schreef de opties ‘bus kopen’, ‘bus niet kopen’ en ‘een ongezien alternatief’ op papier en legde de blaadjes blind op de grond. Vervolgens ging ik om en om op de drie blaadjes staan en probeerde ik te doorvoelen welk blaadje mij de meeste kracht gaf. Dit bleek het blaadje te zijn waarop ‘bus kopen’ stond. Ik volgde de opstelling en ging zo met de stroom van het leven mee.”
Schrijf je de stroom van het leven toe aan een uitgestippeld pad, toeval of geloof in een hogere macht?
“Alles is toeval en niks is toeval. Er zijn te veel onwaarschijnlijke dingen gebeurd die tot mijn geboorte hebben geleid, dat ik het onmogelijk kan toeschrijven aan toeval. Als Indonesië niet was gekoloniseerd door de Nederlanders, was mijn vader misschien wel nooit naar Nederland geëmigreerd en was ik nooit geboren. Dingen gebeuren gewoon, hoe onverklaarbaar dat ook is. Verwondering over het feit dat ik leef overkomt me steeds vaker. Dat is voor mij een groot aspect van geluk.”
Geef een reactie