Gelukszoekers: Marloes Ambagtsheer

“In de loop der jaren stapelt het geluk zich op.” Op de eettafel van Marloes Ambagtsheer pronkt een hartverwarmende verjaardagskaart. De nu 60-jarige Zwollenaar heeft haar verjaardag gevierd in het bijzijn van de mensen die haar hebben gevormd tot wie ze nu is. Daaronder ook vriendinnen van de middelbare school. “Ik wilde ze op mijn eigen manier bedanken voor wat ze voor me hebben betekend. Geluk draait voor mij om het in verbinding staan met anderen.” Het is die verbinding die ze ook in haar werk als gezondheidszorgpsychologe dagelijks vindt. “Ik spreek geregeld jongeren die lijden onder een vertrouwensbreuk met een ouder, een vriend of een docent op school. Juist in die gevallen is het belangrijk om terug te kunnen vallen op een gemeenschap waarmee je je verbonden voelt. In die balans met een ander schuilt geluk.” 

Is verbinding een vereiste om geluk te kunnen ervaren? 

“Die verbinding hoeft er zeker niet altijd te zijn. Geluk schuilt voor mij namelijk ook in bewustzijn. Afgelopen jaar ben ik in m’n eentje op vakantie geweest naar de Azoren om daar te wandelen. De omgeving drong toen veel beter tot me door. Hoe leuk het in verbinding staan ook is, de energie en het gepraat van anderen kan ook heel afleidend werken. Het is dan lastiger om dat bewustzijn vast te houden.”  

Wat is geluk voor jou nog meer? 

“Geluk is voor mij ook veerkracht tonen op de onverwachte momenten die zich in het leven voordoen. Vijf jaar geleden werd een superactieve, fitte vriendin van mij gediagnosticeerd met kanker. Binnen negen maanden was ze dood. Ik heb het stervensproces van dichtbij meegemaakt, wat emotioneel en mentaal uitputtend was. Toen de ambulancebroeder op haar sterfdag de injectie voorbereidde, vroeg hij: “wat denk jij dat er aan de andere kant is?” Mijn vriendin Mariska antwoordde toen heel luchtig: “ik heb geen idee, maar als ik er ben zal ik het je laten weten.” Ondanks haar lijdensweg toonde ze enorm veel veerkracht en was ze in staat om haar lot vol overgave te accepteren. Op haar overlijdenskaart stond: “ik heb in m’n leven veel geluk gehad en nu dus pech.”  

Het klinkt alsof haar pech haar niet per se ongelukkiger heeft gemaakt. Moet je ongeluk kennen om te weten wat puur geluk is? 

“Dat denk ik niet. Ik ben me bewust van mijn geluksgevoel, maar kan me niet herinneren dat ik voor een langere periode echt ongelukkig ben geweest. Toen ik scheidde van mijn man bracht dat me pijn en verdriet. Toch heeft het me niet ongelukkig gemaakt. Sterker nog, de scheiding heeft me op den duur juist meer levensgeluk gebracht, omdat ik nu veel autonomer en vrijer kan leven. De Amerikaanse schrijver David Deida zegt dat als je al geluk kunt kennen, dat niet gekoppeld is aan een rol. Je kunt tevreden zijn over een aangenomen identiteit, maar echt geluk ervaar je pas door je daarvan te ontdoen.”  

“Geluk zit in het uitzonderlijke én in het alledaagse.” 

Zoeken we in de westerse gemeenschap niet te hard naar geluk?  

“Dat denk ik soms wel. Begin dit jaar was ik met twee van mijn drie zonen op vakantie naar Oeganda, waar veel mensen nog leven zonder luxe. De jongens vroegen op een gegeven moment aan me: “mam, de kinderen hier lijken zo gelukkig en tevreden, denk je dat ze dat ook echt zijn?” Die vraag heeft me aan het denken gezet. Als er op wat zeer basale basisvoorzieningen na, nauwelijks sociale bescherming is in de vorm van onderwijs, goede gezondheidszorg of inkomenszekerheid, kan ik me zo voostellen dat je naar deze basale levensbehoeftes verlangt. Toch lijkt het gebrek hiervan het geluk van deze kinderen niet in de weg te staan. Overigens heb ik over het geluksniveau van de vrouwen daar wel m’n bedenkingen. De emancipatie is daar nog niet echt doorgedrongen; er worden heel veel aannames gedaan over wat er van een vrouw wordt verwacht. Als ik daar zou zijn opgegroeid, denk ik dat een ondermijning van mijn vrijheid en veiligheid wel iets met mijn geluksniveau zou hebben gedaan.”  

Hangt geluk daarmee ook samen met het toeval waar en in welk gezin je als mens geboren wordt? 

“Voor mij wel. Al zijn er in Nederland ook wel grote verschillen. Je kunt in hetzelfde land geboren worden, maar in een hele andere omgeving terecht komen. De Belgische onderzoeker Tim Vlaming beweert dat armoede soms echt dikke vette pech is en weinig te maken heeft met eigen schuld. Hij kan het zeggen, want hij wist zich uit een situatie vol armoede, alcohol en geweld te onttrekken, doordat hij de kans kreeg om te studeren. In dat licht bekeken prijs ik me wel gelukkig dat mijn wieg hier heeft gestaan.”  

“Bij de geboorte van je eerste kind realiseer je je dat je ineens moeder bent.” 

Is je perceptie omtrent geluk door de jaren heen ook veranderd? 

“Toen ik twintig was en studeerde leefde ik heel onbezorgd en vol geluk. De enige zorg die ik in die tijd had was het halen van mijn studiepunten. Toch wil ik niet zeggen dat ik toen gelukkiger was dan nu. Hoewel je op latere leeftijd meer verantwoordelijkheden en verplichtingen hebt, vind ik mijn geluk nu ook in andere dingen. Gisteren was de pedicure van mijn moeder niet beschikbaar, dus vroeg ze mij of ik haar nagels wilde lakken. In dat intieme en stille moment met mijn moeder werd ik me bewust van mijn omgeving en viel ik daarmee samen. Ook dat is een vorm van geluk.” 

Is dat een vorm van geluk die je vaker ervaart? 

“Absoluut. Een tijdje terug fietste ik met vriendinnen van de fotografiecursus naar huis, toen we onderweg een bever tegenkwamen. Het oog in oog staan met zo’n fascinerend dier was voor mij op dat moment het toppunt van geluk. Ik voelde een sprankeling door mijn hele lichaam vloeien. Geluk zit in het uitzonderlijke én in het alledaagse.”    

Heb je weleens zo’n sterk geluksgevoel ervaren dat je er emotioneel van werd? 

“Jazeker, dat was bij de geboorte van de jongens. Bij de geboorte van je eerste kind is er ineens de realisatie dat je moeder bent en dat dit nooit meer verdwijnt. En alle drie de geboortes waren bijzonder op hun eigen manier. Onze derde zoon is geboren met een keizersnede. Omdat ik gehecht moest worden, werd Oscar overgedragen aan zijn vader. Dat moment dat je je pasgeboren zoon in de armen van z’n vader ziet is echt magisch.” 

Kan de magie van het geluk ook verscholen zitten in muziek? 

“Er zijn meerdere nummers die me een geluksgevoel bezorgen. Om er toch één uit te pikken: toen ik in Utrecht studeerde en woonde draaide ik vaak het nummer ‘La Vie En Rose’ van Grace Jones. Als ik het nummer nu hoor, denk ik weer terug aan die mooie, onbezorgde tijd uit m’n leven.”